فتاب نیوز :
پروژه ونک به رفسنجان که قرار است به وسیله بخش خصوصی، آب سرشاخه های کارون را با هدف تامین نیازهای بخش کشاورزی و باغات پسته رفسنجان به این دشت منتقل کند، تنها پروژه انتقال آب تجویز شده در سال های گذشته برای رفع نیازهای آبی مرکز ایران نیست؛ اما پروژه ای است که پس از ٢٠ سال، مجددا بحث اجرای آن مطرح شده و هدف از اجرای این پروژه نیز تامین نیازهای شرب مردم استان کرمان نیست بلکه هدف آن تعادل بخشی به دشت رفسنجان است. طرحی که مخالفان زیادی در استان های تحت تاثیر اجرای این پروژه شامل خوزستان، اصفهان و چهارمحال و بختیاری دارد، قرار است با احداث سدی به نام ونک در منطقه بروجن، آب سرشاخه های کارون را به دشت رفسنجان منتقل کند.
به گزارش آفتاب نیوز ، به گفته رحیم میدانی، معاون آب و آبفای وزارت نیرو، تصمیم گیری نهایی درباره این پروژه بر عهده شورای عالی آب، به عنوان بالاترین مرجع تصمیم ساز در زمینه آب کشور واگذار شده است که به ریاست رئیس جمهور برگزار می شود. میدانی در گفت وگوی خود با « شرق » به تشریح سیاست های این وزارتخانه در زمینه تامین نیازهای آبی شرق کشور هم پرداخت که در ادامه می خوانیم:
از حدود یک ماه پیش که موضوع انتقال آب ونک به دشت رفسنجان رسانه ای شده است، نگرانی های زیادی درباره پیامدها و مخاطرات این طرح مطرح شده است. با وجود این نگرانی ها آیا پروژه انتقال آب ونک به رفسنجان اجرا خواهد شد؟
نه قرار نیست این پروژه اجرا شود. فعلا به دلایلی ازجمله عدم دریافت مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست، متوقف است.
سازمان محیط زیست به این پروژه مجوز داده است.
این پروژه منتفی شده بود. اخیرا سازمان حفاظت محیط زیست یک مجوز مشروط به آن داده است. این مجوز مشروط یک سری مسائلی دارد که همه از جنس مسائل فنی نیست.
نظر شما به عنوان معاون آب وزارت نیرو چیست؟ آیا انتقال آب برای تعادل بخشی یک دشت منطقی است؟
اجازه بدهید تصمیم گیری در این رابطه را به مرجع رسمی خود یعنی شورای عالی آب بسپاریم. یک گزارش بدهیم تا شورا تصمیم بگیرد. این شورا نماد خرد جمعی است و همه در آنجا حضور دارند. بالاخره باید مسئله را از جوانب مختلف دید.
منطقی است که پول صرف کنیم و آب را به دشت رفسنجان ببریم تا این دشت متعادل شود؟
این پروژه را بخش خصوصی دنبال می کند. دولت قرار نیست این وسط سرمایه گذاری انجام دهد.
دولت سیاست گذار است.
اینکه یک منطقه ای از بحران خارج شود، خارج از سیاست های نظام نیست. سیاست نظام ایجاد تعادل در منابع و مصارف کشور است. منتها بحث های انتقال آب فقط منحصر به بحث های فنی و مالی نیست. شما با مسائل اجتماعی هم مواجه هستید. شورای عالی آب ترکیبی از همه است. وزرای نیرو، جهاد کشاورزی، کشور، محیط زیست و ... در این شورا حضور دارند. سازمان برنامه و بودجه و خبرگان آب در آن حضور دارند. باید جوانب مسئله را بررسی کنند و یک تصمیم عقلایی بگیرند. برای این پروژه دولت نمی خواهد سرمایه گذاری کند.
قصد دارید آب را از استانی که امسال بارش آن نزدیک به ٦٠ درصد منفی بوده و ممکن است این کاهش بارش ها در سال های بعد هم تکرار شود، به منطقه دیگری منتقل کنید. این پروژه انتقال، ١٠ سال هم دوام نمی آورد. آیا این شیوه سیاست گذاری منطقی است؟
این منفی بودن بارش ها مربوط به اول مهر تا ٢٥ آذرماه است. منفی بودن به این معنی نیست که استان مبدا نمی تواند نیازهای خود را تامین کند. هر جا صحبت از انتقال آب است، انتقال آب مازاد بر نیازهای حیاتی مدنظر است.
پروژه ونک به رفسنجان در سرچشمه های کارون اجرا می شود. آیا ما در کارون آب مازاد داریم؟
مازاد را باید تعریف کنیم. ممکن است شما در یک منطقه به قدری پتانسیل خاک داشته باشید که بتوانید به اندازه ١٠ برابر آب کشور برای تامین نیاز آن منطقه تعریف کنید. باید مبنای مازاد را تعریف کنیم. به همین دلیل در دنیا برای تامین نیازهای آبی اولویت بندی می کنند. زیرا آب مازاد یک مفهوم کلی ندارد. شما باید تبیین کنید که مازاد نسبت به چه نیازی مد نظر است. در حال حاضر خوزستان به قدری پتانسیل خاک دارد که اگر شما همه حوضه های بالادست را تعطیل کنید، می توانید برای آب ورودی به خوزستان برنامه ریزی کنید اما آیا لرستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد نیاز آبی ندارند؟ همه اینها باید در کنار هم دیده شود و همه به دید ملی به قضیه نگاه کنند. چطور در مورد کشورهای همسایه توقع داریم که یک سری نیازهای ما را به رسمیت بشناسند. در ارتباط با داخل کشور هم باید چنین دیدی داشته باشیم. نمی شود ما که در یک سرزمین هستیم، به مسائل یکدیگر بی تفاوت باشیم. اما قطعا همان طور که رئیس جمهور تکلیف را معین کردند، انتقال حوضه به حوضه فقط برای شرب خواهد بود و یک پروژه غیرشرب برای کشور تعیین نکردیم. چارچوب ما همین است؛ آن هم با تصویب شورای عالی آب.
بحث انتقال آب از افغانستان مطرح شده است و گروهی معتقدند که باید با افغانستان برای واردات آب مذاکره کرد. مسئولان استان خراسان جنوبی خیلی روی این مسئله مانور می دهند. آیا صحت دارد که ایران به دنبال واردات آب از خارج از کشور است؟
ما با کشورهای همسایه روی تامین حقابه ها بحث داریم. حقابه زیست محیطی هامون را پیگیری می کنیم. این حقابه ها باید تامین شود. حقابه هایی هم که به مصرف می رسد، پیگیری می شود؛ اما بحث واردات آب که گاهی در جامعه مطرح می شود، در دستور کار نیست. اگر برنامه تقدیمی وزیر نیرو به مجلس را بررسی کنید، چه در بحث راهبردها و چه چالش ها و برنامه ها، هیچ اثری از اینکه وزیر در چهار سال دولت دوازدهم به عنوان یکی از راه حل های رفع چالش ها مسئله واردات آب را مطرح کند، در آن دیده نمی شود. دلیلش این است که واردات آب غیر از مسائل مرتبط با ریسک، شیوه ارزان قیمتی نیست و قطعا تحویل دهنده قیمتی برای آب خود خواهد گذاشت. آب گران قیمت هم به درد مصارف کشاورزی نمی خورد. ارزش افزوده این بخش به حدی نیست که کشاورز بتواند به ازای هر مترمکعب، پنج هزار تومان پول پرداخت کند. برای مصارف شرب و صنعت نیز ما کشوری نیستیم که برای تامین نیازهای خود مشکلی داشته باشیم. چه از آب هایی که به صورت طبیعی در حوضه های آبریزمان وجود دارد و چه آبی که از دریاها در اختیار داریم، می تواند تامین کننده نیازهای ضروری مان باشد. ایران به خلیج فارس و دریای عمان دسترسی دارد. ما باید پروژه های نمک زدایی اجرا کنیم و آب را منتقل کنیم. آب شرب و صنعت از نظر حجم خیلی زیاد نیست. کل مصارف صنعتی کشور ١,٨ میلیارد متر مکعب است. مثل کشاورزی نیست که آب را به صورت انبوه مصرف کند. البته طبیعت کشاورزی پر مصرف است. در بخش شرب، شش میلیارد مترمکعب آب مصرف می کنیم. با توجه به وضعیت کلی کشور، نیازی به واردات آب نداریم.
در نیمه شرقی کشور برنامه این است که با شیرین سازی آب دریا، نیازها تامین شود؟
بله، به نظر ما راه حلی است که اطمینان پذیری مناسب داشته و از نظر ریسک، وضعیت مطلوب تری دارد. تعریف امنیت آبی دسترسی به آب سالم، مورد نیاز و با ریسک مقبول بسیار مهم است. نمی توان برای تامین نیازهای مردم از یک آب پر ریسک استفاده کرد. در زمینه انتقال نفت و گاز با لوله، هرگاه مسائل سیاسی رخ می دهد، به سرعت سراغ قطع جریان گاز یا نفت می روند. ما نمی توانیم آب شرب مردم را به عدم قطعیت ها و مخاطرات بسپاریم. باید خیال ما راحت باشد که آب مردم را با اطمینان پذیری بالای ٩٥ درصد تامین می کنیم.
پیش از این معاهده جامع همکاری بین ایران و افغانستان در قالب پیش نویس تهیه شده بود. قرار بود ایران در قالب پنج کمیته آب، آموزش، امنیتی و دفاعی، اتباع، اقتصاد و ترانزیت با افغانستان همکاری کند؛ اما همه این محورها به مسئله آب گره خورده بود و وزیر امور خارجه نیز ضرب الاجل سه ماهه ای برای دولت افغانستان تعیین کرد. با توجه به اتمام مدت ضرب الاجل تعیین شده وضعیت مذاکرات چگونه است؟
هنوز فرصت هست. مذاکرات ادامه دارد. با افغانستان دو نشست داشتیم. یکی در ایران و دیگری در کابل و به زودی نشست سومی هم در ایران برگزار خواهد شد.
یکی از محورهای همکاری بین ایران و افغانستان توسعه روابط اقتصادی و استفاده از پتانسیل های بندر چابهار و توسعه تعاملات ترانزیتی بین دو کشور بود. در حال حاضر افغانستان بدون پذیرش شروط آبی ایران، از این پروژه بهره می برد. آیا این مسئله با روح مذاکرات قبلی همخوانی دارد؟
وزارت امور خارجه هماهنگی کلان پنج کمیته را پیگیری می کند. من می بینم که کاملا سنجیده حرکت می کنند. روند نشست های ما هم منطقی و خوب است. کل حرف ما این است که رفتارها بر محور انصاف و عدالت باشد. رعایت یک سری اصول کلی که همه دنیا آن را پذیرفته اند، مد نظر قرار می گیرد. از جمله این اصول کلی، تامین نیازهای حیاتی مد نظر ایران است. بخشی از آب شرب شهر بزرگی مانند مشهد مقدس که هر سال ٢٥ میلیون نفر زائر دارد، به سد دوستی وابسته است که روی رودخانه هریرود است. وقتی این استدلال ها را می کنیم و توضیح می دهیم، قطعا هر آدم منصفی می پذیرد که باید بنشینیم و به یک تفاهماتی برسیم.
مشخصا خواسته ایران از افغانستان چیست؟
این است که ما روی حقابه هامون باید یک کار علمی و اجرائی انجام دهیم و به طور مشترک نگذاریم که هامون ها از بین بروند. تالاب را احیا کنیم؛ مثل همتی که روی دریاچه ارومیه یا آب های زیرزمینی داریم. توضیح دادیم که مسائل زیست محیطی دودش به چشم همه می رود. عراق، ترکیه و سوریه روی دجله و فرات سدسازی بی حساب و کتاب و بی حد و حصر کردند؛ اما دودش به چشم ما می رود. ریزگردها، زندگی نوار غربی ما را به ویژه در خوزستان، ایلام، بوشهر و حتی تا آذربایجان شرقی درگیر می کند. با مسائل مربوط به محیط زیست نمی توان این گونه برخورد کرد و یک کشوری بگوید که من دور خود خط می کشم و فقط از خودم مراقبت می کنم. مرزی روی زمین داریم؛ اما ذرات گرد و غبار مرز نمی شناسد و کشورها را درگیر می کند. اگر هامون خشک شود، هم افغانستان آسیب می بیند و هم ایران. به جز مسائل مادی به لحاظ سیاسی هم دنیا ارزیابی می کند و می گوید که این چه شیوه مدیریت سرزمینی است که دو کشور همسایه نمی توانند مشکلات شان را با هم حل کنند. به همین دلیل در یک فضای منطقی و علمی و اجرائی بحث ها را پیش می بریم. مطلب بعدی هم این است که روی رودخانه هریرود روی یک سری اصول توافق کنیم؛ زیرا آنجا حوضه مشترک است که در همین مسیر مذاکرات ادامه می یابد.
ایران قصد دارد از هریرود حقابه دریافت کند؟
درهر صورت حداقل خواسته این است که بنشینیم برنامه های همدیگر را روشن و شفاف با یکدیگر در میان بگذاریم. نمی شود که ما به عنوان ذی نفع رودخانه هریرود اصلا ندانیم که مشترک ما چه برنامه هایی در آن حوضه دارد. زیرا این حوضه، صرفا منحصر به کشور افغانستان نیست. در رودخانه ارس، ایران، ارمنستان، جمهوری آذربایجان حق مشترک هستند. اگر ندانیم که دیگر کشورها چه برنامه هایی در آن حوضه دارند، چه اتفاقی می افتد؟ قطعا نمی شود یک مدیریت مشترک در آن حوضه آبریز اجرا کرد. این در حوضه های داخلی هم مصداق دارد. در حوضه آبریز کرخه، اگر خوزستان نداند که کرمانشاه در بالادست چه می کند یا لرستان وضعیتش چگونه است، مردم پایین دست یعنی خوزستان همواره در اضطراب زندگی می کنند و نمی دانند که در آن بالا چه خبر است.
بحث انتقال آب از هزار مسجد هم مطرح است. در این رابطه چه نظری دارید؟
مجوز این پروژه را داده ایم. اگر بتوانند ردیف اجرائی بگیرند، آن پروژه می تواند اجرائی شود. برای تامین آب شرب شهرها مقداری دیدگاه ما عوض شده است. انتقال آب هزار مسجد برای تامین نیازهای شرب مشهد انجام می شود. البته با تامین نیازهای حوضه های آبی و رعایت پروتکل ها با همسایه ها و رعایت نیازهای خود اهالی این انتقال انجام خواهد شد. تاکنون دید ما نسبت به پروژه تامین آب این بوده است که سد بزنیم، تصفیه خانه بزنیم، چاه بزنیم و آب را تامین کنیم؛ یا مثلا برای برخی شهرهای ساحلی، با نمک زدایی آب تامین کنیم اما در حال حاضر به مسئله بازیافت آب بسیار توجه داریم. در شهر مشهد ١٠٠ میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده تا دو سال آینده خواهیم داشت. در حال حاضر حدود ٦٠ میلیون مترمکعب پساب داریم. فناوری دنیا به حدی رسیده است که با هر کیفیت، می تواند فاضلاب را تصفیه کند و راحت این آب را می توانید به کشاورز بدهید. منتها قرار نیست با تکیه بر فاضلاب تصفیه شده بارگذاری جدیدی انجام دهیم بلکه این منابع را جایگزین آب کشاورزی می کنیم و آب باکیفیت کشاورزی را به مصرف شرب می رسانیم.
به این ترتیب بارگذاری جدید آبی در کشور به طور کامل ممنوع است؟
غیر از مناطق خاصی که ما آب داریم، بارگذاری های جدید ممنوع است. مثلا در آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل از حقابه ارس پروژه جدید و شبکه آبیاری اجرا می کنیم. در این استان ها ٤٠ هزار هکتار پروژه اجرا می کنیم که ایرادی ندارد. ما همه آب در اختیار را نمی توانیم برای شرب مصرف کنیم. آن منطقه نیازهایی شربی دارد که تا افق ١٤٥٠ در نظر می گیریم و کنار می گذاریم، سهم صنعت را هم می دهیم و آب مازاد را به توسعه کشاورزی اختصاص می دهیم.
وضعیت منابع آب کشور چگونه است؟
تا این لحظه متاسفانه کل بارش متوسط کشوری ما حدود ٢٩ میلی متر است و این نسبت به درازمدت ٤٨ درصد و نسبت به سال گذشته ٢١ درصد منفی است. تا این لحظه وضعیت خوبی نداریم.