ه گزارش بانکداران ۲۴ (Banker)،پسته گل سرسبد آجیل است. خندانش شیرین شکن و اخم آلودش دندان شکن! در این میان کشاورزانی هم هستند که با خون دل، دست این محصول پرناز و غمزه را گرفته و از سرما و گرما عبورش می دهند تا مبادا خالی بر گوشه لبش بیفتد که در بازار سوداگری، خندان بودن پسته قیمتی در خور دارد.

 دانشنامه بریتانیکا پسته را بومی ایران می داند.« طلای سبز» در میان صادرات محصولات کشاورزی ایران، هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزی، رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. با وجود این، طلای سبز کشور در مناطق عمده تولید کننده آن بسیار نازل قیمت گذاری می شود و این روند سال هاست که دست کشاورزان را خالی و جیب دلالان را پر از پول می کند. درخت پسته درختی مقاوم در برابر کم آبی است، اما تا به ثمر برسد، عمری از پسته کار می گذرد. متوسط سن درخت پسته برای باردهی، عددی معادل 10 تا 15 سال است. بعد از آن هم که  پسته حاصل می آید، تازه گرفتاری ها شروع می شود.

 از خنده پسته تا غصه پسته کار!
برای پسته کاران سال از مهر  شروع می شود. وقتی که اولین باد پاییزی می وزد، زمین های پسته، پر می شود از کارگرانی که اغلب از شهرها و استان های دیگر به شهرهای «پسته دار» می آیند تا سهمی از فصل پسته داشته باشند. فهرست خرج های کشاورز پسته کار از همین جا شروع می شود. مزد کارگران پسته چین و ترمینال، روزانه تا 45 هزار تومان می شود. به این مبلغ هزینه های ترابری وهزینه های مرتبط با کارکرد وسایل ترمینال ضبط پسته را هم که اضافه کنید برای یک روز برداشت محصول با احتساب 20 کارگر مبلغی معادل یک میلیون و 500 هزار تومان خرج می شود و چنانچه یک باغ پسته حدود یک ماه برداشت محصول داشته باشد، تنها مبلغ 45 تا 50 میلیون تومان صرف هزینه های مربوط به برداشت پسته می شود. بعد از اتمام برداشت محصول، هزینه های دیگری شروع می شوند. شخم زدن زمین برای هر هکتار روزانه تا 200هزار تومان خرج برمی‌دارد. هزینه های مربوط به هرس کردن درختان روزانه تا مبلغ 100 هزار تومان برای پسته کار هزینه در بر دارد. کوددهی به زمینی 10 هکتاری معادل 90 میلیون تومان خرج روی دست کشاورز می گذارد. در فصل آفت هم خرید هر لیتر سم «موونتو» 200 هزار تومان برای پسته کار تمام می شود که این میزان را برای نیم هکتار زمین می‌تواند استفاده کند. حقوق کارگر قراردادی و آبیار روالی سالانه برای کشاورز است که آن هم معادل 12 تا 20 میلیون تومان هزینه دارد. پول بروات موتورخانه ها نیز در یک سال عددی معادل دو میلیون تومان برای هرساعت آب برآورد می شود. با احتساب این مبالغ، بیش از نیمی از درآمد سالانه یک پسته کار، صرف هزینه های پرورش و برداشت محصول می شود و در این میان، بیشترین سود از خرید و فروش «طلای سبز» به جیب دلالان و سوداگران این محصول می رود.

 نرخی که متولی ندارد
امسال تا اینجای فصل برای سه نوع محصول عمده پسته شامل، اکبری، احمدآقایی و کله قوچی، نرخی معادل 30 تا 32 هزار تومان با فروش عمده، در نظر گرفته شده است. با اینکه تا به امروز مرجع مشخصی برای تعیین نرخ خرید محصول از کشاورزان معین نشده است، اما هر سال در این بازه زمانی قیمت هایی شناور از سوی تعاونی های کشاورزی، شرکت پسته و دلالان بازار، اعلام می شود. با وجود اینکه همه این قیمت‌های اعلام‌شده، نرخی مطلوب نیست اما بازار خرید و فروش طلای سبز در این فصل رونق خود را دارد. در این بازار مکاره در غیاب مرجع مشخصی برای تعیین نرخ واحد، به نظر می‌رسد نان دلالان در روغن است.

حسین آذین، نماینده مردم رفسنجان و انار در مجلس با گلایه از وزارت جهاد کشاورزی می گوید:«مشکل قیمت‌گذاری پسته سال هاست که وجود دارد و در این میان هم هیچ نهادی به طور جدی، متولی حمایت از پسته و پسته کاران نمی شود. متاسفانه جهاد کشاورزی اهتمامی ندارد تا به گونه ای مطلوب در مورد نرخ پسته قیمت گذاری کند که سود نهایی به جیب کشاورز برود و نه دلالان.» اگر مرجعی برای قیمت گذاری پسته وجود ندارد، چگونه هر سال نرخ هایی به عنوان قیمت پایه برای انواع پسته اعلام می شود؟

حسین آذین در این باره می گوید:« بنده در طول مدت نمایندگی خود در مجلس در زمینه تعیین مرجعی برای نرخ گذاری این محصول به وزارت جهاد کشاورزی نامه نگاری کرده ام ولی هنوز اقدامی صورت نگرفته است. در حالی که ارزآوری این محصول در سال عددی معادل 5/1 میلیارد دلار است و به 80 کشور جهان صادر می شود، اینگونه مورد بی‌مهری قرار گرفته است.» سال گذشته بود که حسین امیری خامکانی عضو کمیسیون انرژی مجلس از تعیین قیمت پسته ایران در خارج پرده برداشت و به سایت خانه ملت گفت:« در حال حاضرقیمت پسته ایران در بازار امارات تعیین می شود... دلالان علاوه بر اینکه پسته را با قیمت ناچیز از باغداران ایرانی می خرند، بازارهای جهانی را هم با چالش مواجه می سازند.» با این تشتت در بازار طلای سبز، چرا شرکت های پسته و یا تعاونی‌های کشاورزی، متولی قیمت گذاری این محصول نمی شوند؟ نماینده مردم رفسنجان و انارمعتقد است، این نهادها، فارغ از واقعیات بازرگانی جهانی همچنان با شیوه سنتی به امر تجارت نگاه می کنند. به گفته او:«مدیریت این مجموعه ها سنتی و کهنسال است، لذا هنوز با احتساب سرانگشتی، نرخ گذاری می کنند. اساسا، اقتضائات محصولی مثل پسته باید در سطح کلان در نظر گرفته شود. فارغ از این، عملکرد سال های گذشته این گونه نهادها، ضعیف و نارسا بوده و موجب نارضایتی مردم شده است... مشکل عمده در بازار پسته وجود دلالان است که پسته را عمده و ارزان می خرند، احتکار می کنند و در زمان های فروش سود کلانی می برند... الان پسته ای که در محل از پسته کار کیلویی 30 هزار تومان خریده می شود، در تهران دستکم 50 هزارتومان فروخته می شود.» نکته جالب این است که در بازار خرده فروشی، هر کیلو پسته رفسنجان در مناطق ثروتمند کلانشهرها تا مبلغ 70 هزار تومان هم فروخته می شود.

 چاه‌های خشکیده، پسته‌های پوک
ایسنا به نقل از مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان نوشته است:« میزان مصرف آب کشاورزی استان کرمان معادل آب شرب کل کشور است.» محمدرضا بختیاری ۱۶ مهر در جلسه مدیریت بحران آب استان کرمان که با حضور معاون رئیس جمهور برگزار شده بود، اظهار کرده است:« از ۱۱۰ میلیارد مترمکعب بیلان منفی کل کشور ۲۴ میلیارد مترمکعب مربوط به استان کرمان است.» معنای این حرف این است که، استان کرمان گرفتار خشکسالی شدید و فزاینده است. در مناطق وسیعی از قطب پسته کاری استان کرمان، از انار تا زرند، باغات فراوانی هستند که به دلیل اتمام منابع آبی‌شان، متروکه و بلااستفاده شده اند.

از بین رفتن اراضی وسیع پسته در سال های گذشته، عوارض اقتصادی و اجتماعی بسیاری را هم در این مناطق ایجاد کرده که مهاجرت به شهرهای دیگر کمترین آن است. در حال حاظر سفره های آب زیر سطحی در این مناطق به حدی خالی شده اند که جز انتقال آب از سایر حوزه های آبی به این منطقه، به نظر می رسد چاره دیگری نمانده است. به گفته محمدرضا بختیاری:« هم اکنون موضوع انتقال آب از بهشت آباد برای شهرهای شمال استان کرمان در دست اقدام است زیرا منابع باکیفیت آب شرب شمال استان را از دست داده‌ایم و در برخی نقاط همچون شهرستان رفسنجان ای.سی آب آشامیدنی به ۳۳ هزار واحد رسیده است.» با این وجود، حسین آذین نماینده مردم انار و رفسنجان در مجلس شورای اسلامی، ضمن اشاره به معضلات اجتماعی و امنیتی اینگونه طرح ها می گوید:« بحث انتقالات بین حوزه ای، یک مُسکن است. در موضوع بحران آب در سراسر کشور ما نیازمند مدیریت منابع آبی کشور هستیم. در قطب های پسته کاری استان هم، باید تسهیلاتی از سوی دولت در اختیار کشاورزان قرار بگیرد و به آنها آموزش هم داده شود تا آبیاری تحت فشار را در باغات پسته اجرایی کنند.» خشکسالی معضل پسته کاران است و گویا جز آنکه چشم بر آسمان بدوزند که کی می بارد، چاره دیگری ندارند، اما مصرف مسئولانه منابع آب، حداقل کاری است که می توانند انجام دهند تا زخم خشکسالی قدری التیام یابد.  ضمن آنکه، خاموش کردن موتورچاه های عمیق هم، می تواند در احیای سفره‌های آبی زیر سطحی موثر واقع شود. یادمان باشد، آب که نباشد، پسته هم نیست.