مقدمه: آنچه در ادامه می آید نظرات حاضرین شرکت کننده در جلسه است. ما نظری در مورد درستی و نادرستی آنها نداریم. نظراتی را آورده­ایم که در جلسه مخالف نداشته ‎اند. نام ارائه کننده نظر را نیاورده­ ایم. انتظارمان این است که با آوردن این نظرات شما هم اظهار نظر نموده باعث روشنی قسمت ‎های ناروشن کشاورزی پسته بشوید. از شما تقاضای مساعدت داریم.

گرده افشانی پسته

پسته گیاهی است دو پایه که گرده افشانی آن توسط باد انجام می شود. گرده افشانی عبارت است از انتقال دانه گرده بر روی کلاله مادگی و شرط مهم گرده افشانی همزمانی گلدهی در ختان نر و ماده می باشد. حساس ترین ماه که سرنوشت پسته امسال و سال آینده را تعیین می کند فروردین می باشد چرا که گرده افشانی گل های امسال و گل انگیزی (تشکیل جوانه زایشی سال آینده) پسته در فروردین ماه انجام می شود. دماهای بالا در این زمان موجب ایجاد خسارت می شوند.

آغازنده های گل ماده در اردیبهشت ماه فعال شده و تا اواسط خرداد ماه مشخص می شود که جوانه تشکیل شده رویشی است یا زایشی. بعد از آن جوانه به مدت سه ماه به حالت رکود می رود. در مهر ماه رشد تخمک در گل انجام شده و دوباره در زمستان به حالت رکود رفته و در بهار شکوفایی گل انجام می شود. روند تشکیل گل نر هم به همین صورت است با این تفاوت که در مهر ماه در گل های نر تقسیمات سلولی انجام نمی شود.

عوامل موثر بر گرده افشانی:

1. پراکنش و تعداد دانه گرده

جهت باد غالب مهمترين عامل در پخش دانه هاي گرده مي باشد. دانه های گرده در جهت مخالف وزش باد انتقال می یابند. در رفسنجان 80 درصد بادها از سمت جنوب غربی می وزد پس 80 درصد دانه های گرده به سمت مخالف وزش باد می رود. 45 درصد از كل دانه هاي گرده آزاد شده در يك روز در طول ساعت 9 تا 10 صبح آزاد شده و بيشتر از 73 درصداز كل گرده هاي آزاد شده در يك روز در طول مدت سه ساعت (از 9 صبح تا 12 ظهر) آزاد مي شود. برای گرده افشانب باید حداقل يك دانه گرده زنده جهت باروري به گل ماده برسد. گل های ماده ای که در فاصله 5 متری از گل نر قرار دارند تعداد 20 دانه گرده، گل هایی که در فاصله 20 متری از گل نر قرار دارند تعداد 16 دانه گرده و گل های ماده ای که در فاصله 80 متری از گل نر قرار دارند تعداد 2 دانه گرده دریافت می کنند. بهتر است هر 20 متر یک درخت نر وجود داشته باشد تا گرده به اندازه کافی در اختیار درختان ماده باشد. اما مقدار بيش از حد گرده بر روي كلاله باعث افزايش رقابت بين دانه هاي گرده شده و کاهش محصول را سبب مي شود.

هنگامي كه گرده افشاني يك  عامل محدودكننده توليد است ،گرده افشاني مصنوعي پسته مي تواند ميزان محصول و حتي كيفيت ميوه را افزايش دهد. اما اگر گرده افشاني يك عامل محدود كننده توليد نباشد، گرده افشاني اضافي ممكن است حتي محصول را كاهش دهد. گرده افشاني اضافي در اوايل دوره شكوفايي گلها نسبت به زمانهاي ديگر موثرتر می باشد. 

2. موقیت درختان نر

رديف بيروني عمود بر جهت باد غالب در زمان گرده افشاني در ختان نر باید در نظر گرفته شود.

3. نسبت درختان نر به ماده

در آمريكا 1 به 8 يا 1 به 10 است (يك درخت نر در مركز يك بلوك 3*3 درختان ماده) و در ايران 1 به 24 توصيه مي شود (يك درخت نر در مركز يك بلوك 5*5 درختان ماده)

درخت نر مناسب باید قدرت رشد زياد، عادت رشد نيمه عمودی، گلدهی همزمان با رقم ماده مورد نظر، مقدار گرده توليدی زیاد، قوه ناميه و باروری گرده بالا داشته باشد.

عوامل موثر در زمان گلدهی عبارتند از: دما، رقم، پايه، موقعيت باغ، مديريت باغ، تغذيه، بافت خاک و استفاده از مواد شيميايی

شرایط مناسب برای گرده افشانی

1- دما

دما در گرده افشانی، جوانه زدن دانه گرده، سرعت رشد لوله گرده و طول عمر کيسه جنينی و تخمک موثر است.  بهترين دما برای گرده افشانی 15 تا 22 درجه سانتی گراد است. دماهای زير 4 درجه سانتی گراد موجب سرما زدگی و دمای بالای 32 درجه سانتی گراد برای گرده افشانی زیان آور است. دماهای بالا موجب خشک شدن سطح کلاله و از بين رفتن مادگی می شود.

2- رطوبت

رطوبت بالا و بارندگی و هرنوع عاملی که باعث افزايش رطوبت نسبی محيط گردد از پراکنش مناسب دانه گرده جلوگيری می کند و رطوبت خيلی پايين باعث تبخير آب از سطح کلاله و ديگر بخشهای گل مي شود.

3- باد

بادهای شديد باعث از دسترس خارج شدن سريع دانه های گرده شده و طول دوره گلدهی را بشدت کاهش می دهد. طوفان های همراه با گرد و خاک باعث پوشيده شدن سطح کلاله شده و قدرت چسبندگی آن بشدت کاهش می يابد. طوفان های همراه با ذرات شن باعث از بين رفتن گلهای ماده و نر می شود.

روشهای گرده افشانی تكميلي

1. استفاده از گرده تازه

2. استفاده از گرده انبار شده

3. استفاده از شاخه داراي گل نر

عوامل موثر بر تعداد پسته در خوشه

1. گرده افشاني

2. نوع رقم

3. وضعيت سال آوري

4. تغذيه

5. آفات و بيماريها

آفات اول فصل

1. سرخوطومی پسته    Polydrosus davatchi (Col.: Curculionidae)

این آفت از اوایل دهه 1380 در جمعیت های محدود در برخی مناطق پسته کاری رفسنجان مشاهده شد و به تدریج دامنه پراکندگی آن گسترش یافت. حشرات کامل سرخرطومی به رنگ قهوه ای روشن و گاهی قهوه ای تیره دیده می شوند. لاروها پوسیده خوار بوده و در خاک از بقایای و مواد پوسیده تغذیه می کنند. حشرات کامل زمستان گذران، همزمان با متورم شدن جوانه ها (دهه اول فروردین) روی درختان مستقر می شوند و در فروردین ماه ابتدا روی گل های نر و سپس روی درختان ماده دیده می شوند. دوره فعالیت این آفت از اواخر اسفند تا اواخر فروردین می باشد. حشرات کامل سرخرطومی از بافت های سبز جوانه های رویشی و زایشی تغذیه می کنند. دارای قدرت تغذیه ای بالا هستند و به گلچه ها و اندام های تشکیل میوه خسارت شدید وارد می کند. خسارت آفت بر روي ارقام زود گل مانند كله قوچي بسيار قابل توجه است.

کنترل سرخرطومی:

کنترل زراعی: شخم زمستانه تا کنار تنه درخت تا عمق 15 سانتی متر

کنترل شیمیایی: دیازینون 1/5 در هزار + 1/5 لیتر روغن ولک در هزار لیتر آب

عملیات سم پاشی از زمان شروع باز شدن جوانه ها تا باز شدن جوانه ها انجام می گیرد.

2. پروانه چوبخوار پسته     Kermania pistaciella  (Lep.: Tineidae)

آفت بومی درختان پسته ایران است که در پسته کاری های سراسر کشور پراکنش دارد. این آفت تا قبل از اوایل دهه ی 1350 آفت مهمی در باغات پسته نبوده ولی در حال حاضر در تمام مناطق پسته کاری ایران فعالیت دارد. پروانه چوبخوار پسته زمستان را به شکل لاروهای سن آخر داخل سرشاخه‌های 1-2 ساله سپری می کند. در اواخر زمستان پس از گرم شدن هوا لاروهای زمستان گذران با ایجاد سوراخ از سرشاخه ها خارج شده و پس از مدت کوتاهی حرکت روی شاخه ها، در محل مناسب پیله تنیده و به شفیره تبدیل می شود. در مواردی لاروهای سن آخر به روی زمین افتاده و لابه لای کلوخه ها به مرحله شفیرگی می روند. حشرات کامل از اوایل فروردین در باغ ظاهر می شوند. حشرات کامل نر و ماده پس از جفت گیری تخم های خود را به صورت انفرادی روی شاخه های جوان همان سال در محل اتصال دمبرگ به شاخه یا روی محور خوشه پسته می گذارد. هر حشره ماده 45 تا 55 تخم می گذارد. تخم‌ها پس از یک هفته تفریخ می‌شود و لارو به محض خروج از تخم به داخل محور خوشه و مغز سرشاخه ها نفوذ مي کند.

خسارت:

تغذیه از محور خوشه: با تغذیه از محور خوشه ها باعث خشک شدن 8-5 میوه نوک خوشه  یا ریزش دانه های انتهایی در اواسط خرداد یا در تیرماه می‌شود.

تغذیه از محور سرشاخه: با تغذیه از محور سرشاخه، باعث خشک شدن و ضعف عمومی سرشاخه و برجا گذاشتن فضولات قهوه‌ای و سیاه در محل تغذیه می‌شود.

کنترل شیمیایی:

زمان مبارزه شیمیایی علیه این آفت یک هفته پس از پیک پرواز حشرات کامل می باشد.

مچ 1/5 ليتر در هزار ليتر آب

لوفوكس 1/5 ليتر در هزار ليتر آب

کنسالت ۱ ليتر به همراه ۵ ليتر روغن ولک در هزار لیتر آب

3. پروانه میوه خوار پسته    Recurvaria pistaciicola  (Lep.: Gelechidae)

به آن کرم میوه خوار پسته نیز می گویند و در تمام پسته کاری های کشور وجود دارد. در باغ های مسن به دلیل وجود پناهگاه زمستانی برای لاروهای زمستان گذران در شکاف تنه و زیر پوستک تنه درختان، تراکم آن بیشتر است. در شرایط کنونی آفت درجه دوم پسته کاری های ایران می باشد. این آفت زمستان را بصورت لارو کامل به رنگ سبز روشن در زیر پوستک های تنه درختان مسن پسته به سر می برد، تعدادي کمي از لاروهاي نيز در داخل خاك زمستان گذراني می‌کنند.

لاروها اواخر اسفند  زیر پوستک درختان تبدیل به شفیره قهوه‌ای رنگ شده و 20-15 روز در حالت استراحت بوده و سپس پروانه می‌گردد. پروانه‌ها از اواسط فروردین همزمان با تورم جوانه‌ها ظاهر و تخم ‌های خود را روی خوشه گذاشته و لاروها پس از 7-3 روز از تخم خارج و وارد میوه می‌شود.

لاروهای سن اول کوچک و شیری رنگی به داخل میوه های تازه تشکیل شده نفوذ نموده و از جنین میوه تغذیه می‌کنند. میوه های آلوده در دوره نسل اول آفت یعنی قبل از تشکیل پوست استخوانی در اثر تغذیه لاروها سیاه شده، خشکیده و در نهایت می ریزند (داغو). هر لارو قادر است تا 8 میوه را از بین ببرد .

لاروها 25-20 روز فعال بوده و در اردیبهشت فعالیتشان پایان یافته سپس زیر پوستک‌های شاخه ها و تنه درختان به شفیره تبدیل می شوند. لاروهای نسل دوم از اوایل مرداد پوست رویی میوه را جویده و با ایجاد سوراخ به زیر آن نفوذ می کند. در این مرحله لاروها غالبا از پوست نرم میوه تغذیه کرده و در عین حال در میوه هایی که خندان باشند از مغز نیز تغذیه می کنند

محل تغذیه لارو با رشد قارچ های کپک همراه است. به دلیل تجمع فضولات لارو همراه با رشد کپک ها، در این محل حالت تیره، مرطوب و روغن مانن روی پوست استخوانی ایجاد شده (چربو) که با شستشو از بین نرفته و باعث کاهش کیفیت محصول می شود.

کنترل پروانه میوه خوار:

زمان مبارزه علیه پروانه میوه خوار پسته در باغهایی که سابقه آلودگی دارند هنگامی است که تقریبأ 2/3 گلها به میوه تبدیل شده (ارزنو شدن)

متاسیستوکس به میزان 1/5 لیتر در هزار لیتر آب

زولون 2/5 لیتر به همراه 2/5 لیتر روغن ولک در هزار لیتر آب

4. سنک های پسته

این آفات در چندسال اخیر در اکثر باغ‌های پسته کشور مشاهده شده است. در اوایل فصل بهار و از مرحله تشکیل میوه تا شروع سخت‌شدن پوست استخوانی میوه پسته، با تغذیه از میوه‌های نابالغ و حساس، خسارت شدید وارد می‌کنند. پوره‌ها به‌ رنگ‌ سبز مايل‌ به‌ زرد تا سبز روشن‌ و داراي‌ شاخك‌هاي‌ نسبتاً بلندكه‌ طول‌ شاخك‌ها از انتهاي‌ بدن‌ فراتر مي‌رود.‌ طول‌ دوره‌ پورگي‌ 25 تا 30 روز طول‌ مي‌كشد. پوره‌ها‌ بسيار فعال‌ و پرتحرك ‌هستند و در صورتي كه‌ تحريك‌ شوند بسرعت‌ حركت‌ كرده‌ و لابلاي‌ خوشه‌ها و برگهامخفي‌ مي‌شوند . پوره‌هاي‌ سن‌ يك‌ از اواسط فروردين‌ همزمان‌ با خوشه‌ بندي‌ درختان پسته‌ ظاهر مي شوند . 

تغذيه‌ پوره ها از شيره‌ گياهي ‌ميوه‌ها، دم‌ ميوه‌ها و محور خوشه‌ها تا اواسط ارديبهشت‌ همزمان‌ باتشكيل‌ و شروع‌ سخت‌ شدن‌ پوست ‌استخواني‌ ادامه‌ دارد. علائم‌ خسارت‌ و تغذيه‌ پوره‌ها ‌به صورت‌ خروج‌ شيره‌ گياهي‌ در محل‌ فرو رفتن‌ خرطوم‌ در سطح‌ بيروني پوست‌ روئي مشاهده ‌مي‌شود. در سطح‌داخلي‌ پوست‌ استخواني محل‌ فرو رفتن‌ خرطوم‌ به صورت‌ نقاط سياه‌ رنگ‌ مشاهده‌ مي‌گردد. ميوه‌هاي‌ مورد تغذيه‌ پس‌ از مدتي‌ بر روي‌ درختان‌ خشكيده‌ و در نهايت ‌ريزش‌مي‌كنند .

کنترل سنک ها :

حشره كش فنیتروتیون به نسبت  2  در هزار در مرحله مشاهده پوره سنين مختلف و حشرات كامل سنكها (اواسط فروردين تا اواخر ارديبهشت) براي مبارزه و كنترل اين آفات توصيه مي شود.