رفسنجان – وضعیت صنعت تولید پسته که ارز آورترین محصول کشاورزی درکشور محسوب می‌شود به دلیل خشکسالی در دشت‌های رفسنجان هرروز اسفناک ترمی‌شود و حالا درختان پسته راهی کوره‌های تولید زغال می‌شوند. مهر- گروه استان‌ها - اسما محمودی: صنعت پسته تا ۱۰ سال قبل یکی از بخش‌های اقتصادی انحصاری کشور در جهان بود اما از همان زمان با برنامه‌ریزی آمریکا برای تصاحب بازار پسته و خارج کردن انحصار این صنعت از دست ایرانیان، تولید این محصول در آمریکا سیر صعودی یافت و حالا پسته آمریکا تا پشت مرزهای کشور هم رسیده و در رقابت با پسته ایران پهلوبه‌پهلو می‌زند.
باغ های مرکز تحقیقات پسته خشک شد
دقیقاً از همان زمان نیز پسته ایران با چالشی جدی به نام کمبود آب مواجه شده و خشک‌سالی‌های پیاپی در دشت‌های ایران و به‌خصوص استان کرمان که ۷۰ درصد پسته ایران را تأمین می‌کند موجب شده است این مزیت اقتصادی ویژه رفته‌رفته دستان خود را در مقابل تولیدکنندگان خارجی بالا ببرد.
خشک‌سالی‌های پیاپی در دشت‌های ایران و به‌خصوص استان کرمان که ۷۰ درصد پسته ایران را تأمین می‌کند موجب شده است این مزیت اقتصادی ویژه رفته‌رفته دستان خود را در مقابل تولیدکنندگان خارجی بالا ببرداین در حالی است که تنها در استان کرمان سالانه ۱.۵ میلیارد دلار ارز از طریق صادرات پسته وارد کشور می‌شود و مجموعه صنعت پسته جزو سه اقتصاد برتر غیرنفتی کشور محسوب می‌شود.
بی‌آبی و کاهش سطح آب دشت‌های پسته خیز به‌خصوص در دشت‌های رفسنجان، انار، کرمان، زرند، سیرجان و راور حالا کشاورزان را وادار کرده است برای نجات مزارع مرغوب‌تر به خشک‌کردن برخی دیگر از مزارع بپردازند. خشکسالی حتی زمین های کشاورزی برخی از مراکز تحقیقاتی همچون مرکز تحقیقات پسته استان را خشک کرده است و کار به‌جایی رسیده است که خطر جدی نشست زمین در دشت‌ها هم بیخ گوش کشاورزان قرار بگیرد و در این شرایط نه سدی است که آب کشاورزی استان را تأمین کند و نه طرح‌های انتقال آب به مرحله اجرا رسیده‌اند و طرحهایی هم که کلید خورده اند هنوز هم در کشاکش درگیری‌های زیست‌محیطی با اماواگر مواجه هستند.
برخی از زمین‌های کشاورزی در دشت‌های اطراف شهر کرمان نیز با چنان چالشی مواجه شده‌اند که کشاورزان مجبورند آب موردنیاز کشاورزی را از چندین کیلومتر دورتر به‌وسیله تانکر به زمین‌های کشاورزی منتقل کنند.
درختان پسته در کوره های زغالسوزی به پای خشکسالی قربانی می شوند
در حالی اقتصاد پسته در لبه پرتگاه خشکسالی قرار دارد که باغ‌های پسته رفسنجان هرروز با مشکلات بیشتر مواجه می‌شوند و در برخی موارد کشاورزان باغ‌ها و درختان خشک‌شده خود را به دست کوره‌های زغال سوزی می‌سپارند.
اگر این روزها به روستاهای اطراف رفسنجان سری بزنید و نگاهی به باغ‌های پسته بکنید، در کنار باغ‌هایی که با باقیمانده آب دشت‌های اطراف این شهر هنوز هم سبز مانده‌اند انبوه درختانی را می‌بینید که به‌جز تکه‌هایی از چوب‌های خشک چیزی از آن‌ها باقی نمانده است و کشاورزان هم بعد از ریشه‌کنی این درخت‌ها چاره‌ای ندارند جز اینکه درختانی که روزگاری یکی از مهم‌ترین زمینه‌های کسب درآمدشان بودن را راهی کوره‌های زغال کنند.
دود کوره های زغال سلامت مردم را هم تهدید می کند
بوی زغال و دود ناشی از فعالیت کوره‌ها نیز در برخی روستاها و اطراف باغ‌های کشاورزی دیده می‌شود میزان فعالیت این کوره‌ها به حدی رسیده که به‌خصوص در روستاهای کشکوییه و نوق رفسنجان که مهم‌ترین تراکم باغ‌های پسته را به خود اختصاص داده‌اند حالا مردم نگران سلامتی خود به دلیل استنشاق دود حاصل از این کوره‌های زغال سوزی هستند.
دور نمای نگران کننده خشک شدن باغ های رفسنجان و توسعه باغ های کالیفرنیا
این نگرانی به حدی رسیده است که مسئولان هم نسبت به آن هشدار می‌دهند که نشان‌دهنده حجم بالای زمین‌های خشک‌شده است و متأسفانه نشان‌دهنده از بین رفتن باغ‌های پسته ای دارد که هرسال بر حجم آن‌ها افزوده می‌شود و اگر این آمار را کنار حجم بالای تولید پسته باغ‌های کالیفرنیا قرار دهیم می‌توان دور نمایی از آینده نگران‌کننده این صنعت در استان کرمان را مشاهده کنیم.
سایه خشکسالی در حالی بر روی باغ‌های پسته هرروز گسترده‌تر می‌شود که محسن جلال پور، رئیس اتاق بازرگانی کرمان خشکسالی را از مهم‌ترین مخاطرات صنعت پسته در استان کرمان می‌داند و خواستار چاره‌اندیشی فوری در این زمینه است.
وی که حالا سکان اتاق بازرگانی ایران را نیز به دست دارد می‌داند که اگر فکری به حال وضعیت کنونی باغ‌های پسته و کمبود آب نشود به‌زودی مزیت‌های پسته ایران و استان کرمان در مقابل رقیب قدرش با خطر جدی مواجه می‌شود و یکی از دغدغه‌های جدی‌اش در خصوص صنعت پسته در استان کرمان کمبود شدید آب بوده است.
جلال پور به خبرنگار مهر در این زمینه می‌گوید: ایران و آمریکا درزمینهٔ تولید پسته رقیب هم محسوب می‌شوند و در مقابل کم‌آبی و محدودیت‌های شدید ناشی از خشکسالی در کرمان که قطب اصلی تولید پسته است در آن‌سو چنین مشکلاتی وجود ندارد و در این شرایط باید بتوانیم با رقیب رقابت هم داشته باشیم.
مزیت تولید پسته در ایران در حال از دست رفتن است
وی افزود: تغییرات اقلیمی در کنار خشکسالی یکی دیگر از تهدیدهای صنعت پسته محسوب می‌شود و به دلیل افزایش چالش‌های موجود روند تولید طی سال‌های اخیر کاهش‌یافته است.
وی خواستار حمایت دولت از تولیدکنندگان پسته شد و افزود: باید مجموع سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات به سمت حمایت از این صنعت سوق پیدا کند زیرا شرایط برای کشاورزان در راستای تولید محصول سخت شده است و باید مزیت‌های رقابتی تولید داخل را بیشتر کنیم تا بازارهای جهانی را از دست ندهیم.
باوجود خشکسالی، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش کیفیت آب و افزایش شوری و سختی‌های متعددی که ایجادشده است اما همچنان این صنعت مزیت مهم شهرستان است و باید موردحمایت قرار گیردفرماندار رفسنجان نیز با تائید وجود مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی و خشکسالی و مشکلات ناشی از محدودیت‌های نهاده‌های تولید به‌خصوص آب بهخبرنگار مهر می‌گوید: پسته مهم‌ترین مزیت اقتصادی استان کرمان و شهرستان رفسنجان است و هزاران نفر در قالب این صنعت به کار و تلاش مشغول هستند.
حمید ملانوری افزود: باوجود خشکسالی، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش کیفیت آب و افزایش شوری و سختی‌های متعددی که ایجادشده است اما همچنان این صنعت مزیت مهم شهرستان است و باید موردحمایت قرار گیرد.
وی در خصوص وجود کوره‌های زغال سوزی گفت: خشکسالی واقعیت انکار نشدنی رفسنجان است که موجب خشک شدن برخی از باغ‌ها و درختان پسته شده است به همین دلیل نیز کشاورزان این درختان را به دست کوره‌های زغال می‌سپارند.
فرماندار رفسنجان گفت: هم‌اکنون حدود ۲۰۰ کوره ازاین‌دست در حاشیه شهر رفسنجان وجود دارد که حتی دود ناشی از این کوره‌ها سلامتی ساکنان اطراف این کوره را تهدید می‌کند.
ملانوری ادامه داد: طرح ساماندهی این کوره‌ها برای جلوگیری از بروز مشکلات تنفسی برای ساکنان اطراف و حاشیه شهر رفسنجان در دستور کار است و به‌زودی به مناطق دورتر منتقل خواهند شد.
دود زغال ها به چشم کشاورزان می رود
وی خشکسالی را مسبب اصلی بروز پدیده خشک شدن باغ‌های پسته دانست و افزود: طرح‌های مختلفی ازجمله مصرف بهینه آب، دستگاه‌های آبیاری مکانیزه و حتی خاموش شدن موتورپمپ‌های آب در برخی از مقاطع سال پیگیری شده است اما شدت خشکسالی و کمبود آب چنان زیاد است که تأثیر خود را گذاشته است و باید برای رفع مشکلات در آینده تلاش کنیم.
وضعیت خشکسالی و فعالیت کوره‌های زغال سوزی به حدی در حومه شهر رفسنجان پررنگ شده است که حالا سازمان‌های محیط‌زیست و دادستان رفسنجان نیز در این خصوص ورود کرده‌اند و برای جلوگیری از بروز مشکلات تنفسی برای مردم شهر جلوآمده‌اند.
این در حالی است که درختانی که پایه اصلی اقتصاد بومی و محلی رفسنجان بودند و روزی عنوان نخستین تولیدکننده پسته جهان را به خود اختصاص داده بودند حالا در آستانه تبدیل‌شدن به زغال قرارگرفته‌اند و کشاورزان کویرنشین در میان دود غلیظ ناشی از کوره‌های زغال سوزی چشم‌به‌راه راهکارهای مسئولان برای رفع مشکل خشکسالی هستند.