افلاتوکسین و روش های کاهش آن:

افلاتوکسین ماده شیمیایی سمی است که توسط بعضی از انواع قارچ های خانواده آسپرژیلوس ترشح می شود. این قارچ در شرایط مساعد دمایی و رطوبتی بر روی بسیاری از محصولاتد کشاورزی از جمله پسته رشد می کند. آلودگی به قارچ ممکن است در مزرعه، در زمان برداشت، فرآوری، انبارداری و یا حمل نقل اتفاق افتد.

عوامل موثر بر سرعت و شدت آلودگی به افلاتوکسین عبارتند از:

1- بافت خاک و مقدار مواد آلی خاک: خاک های سنگین به خصوص خاک هایی که مقدار زیادی مواد آلی در آن ها وجود داشته باشد. محل مناسبی برای زندگی و بقا قارچ می باشند.

2- دما و رطوبت محیط: آب و هوای گرم و مرطوب، شرایط مساعدی را برای رشد و نمو این قارچ فراهم می آورد بنابراین در فصول گرم و شرایط مرطوب این قارچ به سرعت زیاد شده و پراکنده می شود.

3- وجود عسلک روی گیاه: عسلک ایجاد شده توسط حشرات، در تحریک رشد آسپرژیلوس و دیگر قارچ ها بر روی گیاه، می تواند نقش داشته باشد.

4- آسیب در پوست رویی نرم پسته: پوست رویی میوه پسته به عنوان یک محافظ کننده در برابر حمله عوامل بیماری زا عمل میکند. هر گونه آسیب در پوست رویی از قبیل زودخندانی، ترک خوردگی نامنظم پوست رویی، خسارت پرندگانو حمله آفات (کراش، میوه خوار و شب پره خرنوب) راه مناسبی جهت ورود قارچ آسپرژیلوس به داخل میوه پسته و رشد و تولید افلاتوکسین می باشد.

5- ترک خوردگی نامنظم پوست رویی ممکن است به واسطه تغییر شدید دمایی، تنش های آبی ( کم آبی) بخصوص در اواخر بهار و یا سایر عوامل ناشناخته ایجاد شود.

چنانچه شرایط محیطی به خصوص رطوبت، مساعد بوده و محیط غذایی مناسب جهت رشد، موجود باشد، قارچ به سرعت رشد کرده و تعداد زیادی اسپور تولید می کند. این اسپورها در هوا منتشر شده روی تمام مواد اطراف از جمله میوه پسته قرار می گیرد.

روش های کاهش احتمال ابتلا به افلاتوکسین

1- باغداری:

-          آبیاری کافی درختان پسته به خصوص در اواخر بهار

-           تغذیه مناسب درختان پسته جهت حفظ شادابی و بالا رفتن مقاومت نسبت به امراض و آفات

-          تمیز نگه داشتن کف باغ از بقایای آلی که میزبان رشد قارچ ها می باشند، جهت کاهش تراکم قارچ آسپرژیلوس در باغ

-          هرس شاخه های نزدیک به زمین به منظور از بین بردن امکان تماس دانه های پسته با زمین

-          مبارزه جدی با آفات بویژه آنهایی که راه ورود قارچ آسپرژیلوس به مغز پسته را باز می کنند: مانند: کرم کراش، سن، کرم گلوگاه انار ( شب پره خرنوب)

-          مبارزه با پرندگان مانند گنجشک نزدیک فصل برداشت که با نوک زدن خود به پسته رسیده زمینه آلودگی آن را فراهم می کند.

2- برداشت:

- انتخاب زمان برداشت صحیح به همراه کوتاه کردن طول دوره برداشت از طریق سرعت دادن به پسته چینی جهت حفظ سلامت پوست سبز و کاهش فرصت رشد قارچ و تولید سم در باغ در ضمن حفظ کیفیت ظاهری محصول

- عدم تماس پسته با زمین کف باغ در حین برداشت با بکارگیری چادرشب های تمیز

- جمع آوری و حمل سریع محصول برداشت شده به کارگاه های فرآوری جهت جلوگیری از پلاسیدگی پوست سبز و رشد قارچ و ترشح سم در محیط گرم و مرطوب پسته در حین حمل

3- فرآوری پسته تازه:

- پوست کردن و خشک کردن سریع پسته تازه برداشت شده به منظور جلوگیری از پلاسیدگی پوست سبز و رشد قارچ و ترشح سم

- استفاده از آب تمیز و یکبار مصرف جهت شستشو و تفکیک وزنی پسته

- استفاده از خشک کن های حرارتی جهت کاهش زمان و افزایش ظرفیت خشک کردن و رساندن رطوبت پسته به کمتر از 9 درصد وزنی

- رساندن رطوبت نهایی پسته خشک به کمتر از 5 درصد وزنی با استفاده از هوادهی و پهن کردن بر روی میدان در زیر نور آفتاب

- جمع آوری و نگهداری موقت پسته های خشک در محیط خشک و خشک سرپوشیده و عاری از جوندگان تا زمان انتقال به کارگاه فرآوری پسته خشک

4- فرآوری پسته خشک:

- پس از جداسازی پسته های دهن بست و زیر غربالی از جریان اصلی پسته های ته آبی بوسیله دستگاه، دانه های دارای عیوب ظاهری و مشکوک به داشتن افلاتوکسین توسط آن رطوبت پسته خشک باید همواره کمتر از 6 درصد باشد.

- در دوره انبارداری یا حمل، پسته ها باید در جای خشک و خنک نگهداری شوند.

- محل استقرار محموله پسته باید عاری از حشرات و جوندگان باشد.

- قبل از وارد نمودن محموله جدید به انبار باید باقیمانده محصول قدیم را خارج نموده و انبار کاملا تمیز شود.

- از تماس مستقیم گونی ها با کف و دیواره انبار جلوگیری شودو محصول روی بافت چوبی قرار گیرد.